აფორიზმების სამყარო

                    დაასრულეთ აფორიზმი

 ზემოაღნიშნული სიტყვები (დაასრულეთ აფორიზმი) გადაგიყვანთ ვიქტორინაზე, 

სადაც უნდა დაასრულოთ აფორიზმი

შეკვეთა ხელოვნების იდეას ეწინააღმდეგება და ზღუდავს მის განვითარებას (კ. გამსახურდიას რომანის მიხედვით)

 

ხელოვნება ადამიანის შემოქმედებისა და წარმოსახვის ფიზიკური გამოხატულებაა. ხელოვნება მრავალმომცველია თავისი ბუნებით, იგი თითქოს ამ ფიზიკურ სამყაროს არ ეკუთვნის, თითქოს სხვა განზომილებაა.  იმდენადაა დაშორებული რეალობას,  რამდენადაც ახლოა მასთან...

ხელოვნება მეტისმეტად თავისთავადი ბუნებისაა, სხვადასხვა ხელოვანის ერთსა და იმავე თემაზე შექმნილი ნამუშევარიც კი შეუძლებელია ერთნაირად გამოიყურებოდეს. შემოქმედების ყოველი ნიმუში ავტირს ინდივიდუალურ ხელწერას ატარებს. ამას კი შემოქმედის ნიჭი, ხედვა და განწყობა განაპირობებს. მართალია,  ხელოვნების ყოველი ნიმუში საბოლოოდ მატერიალურ ფორმას იღებს, მაგრამ მისი პირველწყარო მაინც ირალური სამყარო, ავტორის ფანტაზია, საგანთა და მოვლენათა წიაღში მისეული წვდომაა: „სამყაროში რომ ყველაფერი ცხადი იყოს ჩვენთვის, მაშინ ხელოვნებაც არ იარსებებდა“ - წერს ალბერ კამიუ. „ხელოვნება თავად უკვდავებაა. მხოლოდ ოსტატს ვერ ეწევა სიკვდილი... ათასეული წლები წალეკავენ ირგვლივ ყოველივეს. მხოლოდ სვეტიცხოველი დარჩება, როგორც ღმერთთან და სიკვდილთან მებრძოლი იაკობი“ - დიდი ხუროთმოძღვრის პირით იტყვის თავის ისტორიულ რომანში კონსკტანტინე გამსახურდია. სწორედ თავისი შემოქმედებითი ბუნების გამო, ვფიქრობ, შეკვეთა შეუძლებელია ხელოვნების იდეას არ ეწინააღმდეგებოდეს და მეტიც არ აფერხებდეს მის განვითარებას.  

კონსტანტინე გამსახურდიას თავის რომანში, „დიდოსტატის მარჯვენა“, ისტორიულ ფაქტებთან ერთად, სწორედ  ხელოვანის ურთულეს შემოქმედებით  ცხოვრებას აგვიწერს.  ავტორი ნაწარმოების არაერთ ეპიზოდში მოგვითხრობს  ახალგაზრდა ხუროთმოძღვრის, კონსტანტინე არსაკიძის, შინაგანი განცდებისა და შემოქმედებითი ცხოვრების ამსახველ სურათებს.

მოცემული ეპიზოდი ფარსმან სპარსის და კონსტანტინე არსაკიძის  დიალოგია წარმოდგენილი. ხანში შესული, გამოცდილი ფარსმან სპარსი, ახალგაზრდა ოსტატს მეტად მნიშვნელოვან საკითხზე უწყებს საუბარს. ამ დიალოგში ნათლად ჩანს   იმდროინდელი საზოგადოების დამოკიდებულება ნამდვილი და მდარე ხარისხის ხელოვნების ნიმუშის მიმართ, ფარსმანის თქმით, ადამიანების უმრავლესობას, საყოფაცხოვრებო საგნები ურჩევნია გენიალურ მხატვრულ ტილოს: „შესაძლოა წინასწარ იცოდე მხატვარმა კიდევაც,რომ შენ სურათს ზედაც არ შეხედავს არავინ, გული საგულეს უნდა გქონდეს მაინც. რადგან ეგ ასეა: ჩვენს აზნაურებს მიმინოს სკორე ურჩევნიათ სურათებს, ხოლო დიდვაჭრებს - ნოხები, ბიზანტიელ პატრიციებს - ცხენები...“. ეს სიტყვები მოწმობს, რომ ფარსმანს ბევრი რამ აქვს გადაეტანილი, მისი ცხოვრებისული გამოცდილება აიძულებს იფიქროს, რომ მისი  ჭეშმარიტი აზრი სხვებისთვის არაფერს წარმოადგენს. აქვე, არ შეიძლბეა არ გაგვახსენდეს ჯონ კენედის სიტყვები: „თუ გვინდა, ხელოვნება ასაზრდოებდეს ჩვენი კულტურის ფესვებს, საზოგადოებამ ხელოვანი უნდა გაათავისუფლოს“.

ფარსმანი ახლგაზრდა ხუროთმოძღვარს შეახსენებს, რომ ჭეშმარიტ ხელოვნებას არამარტო საზოგადოება, არამედ ხშირად სასულიერო პირებიც კი ვერ აფასებენ. ფარსმანის თქმით, ხელოვანს ოდესღაც საკუთარი ხელოვნების ნიმუშებიც კი დაუპირისპირდებიან: „ვაი მას, ვინაც გამოხატოს ცოცხალი არსი. განკითხვის დღეს მხატვრის მიერ გამოსახული პირები გაცოცხლდებიან, სურათიდან ჩამოვლენ, მიეჭრებიან დამხატველს და მოსთხოვენ სულს და მხატვარი იგი, რომელიც ვეღარ შესძლებს საკუთარი სულის მიცემას, უცილოდ დაიწვება უშრეტი ცეცხლით“. ამით ფარსმან სპარს იმის თქმა სურს, რომ ,ყოველგვარი წესის დარღვევით შექმნილი ნამუშევარი ბევრად მეტია  მხატვრისთვის დაკვეთილ, დაძალებულ, თუნდაც საუკუნოვან შედევრზე, რადგან სწორედ ესაა ნამდვილი ხელოვნება.

თანამედროვე სამყაროში, დროში, როდესაც ადამიანის შესაძლებლობებს ფართოდ გაუხსნა კარი ტექნოლოგიურმა პროგრესმა, როდესაც ბუნებრივ ინტელექტს კონკურენციას უწევს ხელოვნური ინტელექტს,  მაინც შეუცვლელი რჩება ადამიანის შემოქმედებითი გენია, რომელსაც მხოლოდ ადამიანის ინდივიდუალური ნიჭი, ხედვა და განცდათა წვდომისდ და გადმოცემის თავისებურება ქმნის.

ვფიქრობ, პიროვნული თუ საზოგადოებრივი დაკვეთა ვერასოდეს იქნება ისეთი მაღალღიებული, როგორც შემოქმედის მიერ საკუთარი ნებითა და შემოქმედებითი წვის ხარჯზე შექმნილი ნამდვილი ხელოვნების ნიმუში.

                                                                                                       მარიამ საძაგლიშვილი

„თავისისა ცნობისაგან ჩავარდების კაცი ჭირსა“ ( მიხეილ ჯავახიშვილის „ჯაყოს ხიზნების“ მიხედვიოთ)

 

   ადამიანი ეგოცენტრული არსებაა. ის მიიჩნევს, რომ მთელი სამყარო მის გარშემო ტრიალებს და ფაქტებსა და მოვლენებსაც საკუთარი გადასახედიდან აფასებს, რაც, ხშირ შემთხვევაში, დომინანტურს ხდის პიროვნების სუბიექტურ აზრს და  აკარგვინებს მას რეალობის ობიექტურ აღქმას კონკრეტულ დროსა და სივრცეში.  სამწუხაროდ, ადამიანთა უმრავლესობა არ ცდილობს, საკუთარ თავში ეძებოს ამა თუ იმ პრობლემის მიზეზი, ეს კი ხელს უშლის მის მენტალურ ზრდას, განვითარებასა და ადგილის დამკვიდრებას მის თანამედროვე საზოგადოებაში. ადამიანი ოდითგანვე მიზანსწრაფული იყო წარმატებისა და ძალაუფლების მოპოვებისაკენ, რაშიც მას შესაბამისი ცოდნის დაგროვება ეხმარებოდა. თუმცა ისტორიასა და მხატვრულ ლიტერატურაში არაერთი ადამიანი გვხვდება, რომელმაც მიღებული ცოდნის პრაქტიკული განხორციელება ვერ შესძლო.

მიხეილ ჯავახიშვილის „ჯაყოს ხიზნების“ მიხედვით თეიმურაზ ერისთავი ოდესღაც დიდ მემამულად ითვლებოდა, მაგრამ მას შემდეგ, რაც, ავტორის თქმით: „საზოგადო საქმეებშიც უფრო ღრმად შესტოპა, მისი მამულიც, უპატრონობის გამო და ჯაყოს წყალობით, თანდათან დაილია“. თეიმურაზი უთავბოლოდ და განურჩევლად ეწეოდა ქველმოქმედებას, ბეჭდური ლიტერატურის გამოცემასა და ღარიბ ნათესავთა მფარველობას. ეს ყოველივე მოითხოვდა საკმაოდ და დიდ ფინანსურ სახსრებს, რომლის მოსაპოვებლადაც  საკუთარი ქონების განიავება უწევდა და ავტორის თქმით, მიწას იქამდე ჰყიდდა  „ნაჭრობით“, სანამ ხელთ მხოლოდ სახლ-კარი არ შერჩა.

ავტორი არაერთხელ უსვამს ხაზს თეიმურაზის ბედოვლათობასა და უუნარობას. მისი პრობლემა სწორედ ისაა, რომ ანალიტიკური გონებით არ აფასებს შექმნილ სიტუაციას. იმდენადაა გატაცებული თავისი საქმიანობით, რომ საკუთარი კომფორტული ზონა აქვს შექმნილი, საიდანაც გამოსვლას არ და ვერ ახერხებს, მიუხედავად იმისა, რომ  უფრო პრაქტიკულად მოაზროვნე მეუღლე არაერთხელ საყვედურობს საკუთარი ოჯახის მიმართ გულგრილი დამოკიდებულების გამო. მარგოს აზრით, თეიმურაზი ვერ აცნობიერებს რა შედეგი შეიძლება გამოიღოს მისმა უპასუხისმგებლობამ ოჯახის მემკვიდრეობის მიმართ  და მას შესაბამისი ნეგატიური ეპითეტებით „ამკობს“ : „ყოველთვის ბედოვლათი იყავი ად შემდეგშიც დარჩები... ნაცარქექიავ!“.

მეტისმეტად ნაკითხი და განსწავლული თეიმურზის დამოკიდებულება საკუთარი სახლ-კარისა და მამულის მიმართ მოგვაგონებს გაუნათლებელი და უინტელექტო ლუარსაბ თათქარიძის მხატვრულ სახეს, იმ განსხვავებით, რომ პირველ შემთხვევაში გულგრილობის მიზეზი სუბიექტური შეხედულებები და საკუთარი საქმით უთავბოლო გატაცებაა, მეორე შემთხვევაში კი - უვიცობა და სიზარმაცე.

ორივე შემთხვევაში ამ პიროვნებების ცხოვრების წესს მიესადაგება რუსთველის ცნობილი აფორიზმი: „თავისისა ცნობისაგან ჩავარდების კაცი ჭირსა“ . ადამიანი ყოველთვის უნდა ეცადოს საკუთარი პრობლემების შესწავლასა და მოგვარებას, წარუმატებლობის მიზეზი, უპირველეს ყოვლისა, საკუთარ თავში უნდა ეძიოს და არა საზოგადოებრივ წყობასა თუ გარშემომყოფთა სივრცეში.

21-ე საუკუნეში, დროში, რომელშიც უკვე ტექნოლოგიურმა მიღწევებმა ადამიანს არათუ დედამიწის გარშემო მოგზაურობის, არამედ მთვარეზე მიწების განაწილების  საშუალება  მისცა, უნდა ვიფიქროთ, რომ კაცობრიობის თეორიულ ცოდნას პრაქტიკული ღირებულება შესძინა, მაგრამ ეს მხოლოდ ზედაპირულად ჩანს ასე, სინამდვილეში, ამ „წინსვლამ“ იმხელა ზიანი მიაყენა დედამიწის ეკოსისტემას  და იმდენად დიდი საფრთხე შეუქმნა პლანეტის  მომავალს, რომ, კვლევების თანახმად, ეკოლოგიური კატასტროფები დღეს უკვე გადრაუვალ საშიშროებას წარმოადგენს. მსოფლიო ახლაღა მიხვდა საკუთარ შეცდომას და ახლა თავგამოდებით ცდილობს გონივრულად შეაფასოს არსებული პრობლემები და მაქსიმალურად შეეცადოს მათ გამოსწორებას.  

      

მარიამ საძაგლიშვილი

სსიპ ქ. რუსთავის მე18 საჯარო სკოლის მოსწავლე

ჭეშმარიტი ხელოვნება სულის სიფაქიზის წყარო და ადამიანის ზნეობრივი ორიენტირია

გურამ დოჩანაშვილის მოთხრობის მიხედვით 

 („კაცი, რომელსაც ლიტერატურა ძლიერ  უყვარდა“) 

ხელოვნება ნიმუშია იმისა, თუ რაოდენ შემოქმედებითი შეიძლება იყოს ადამანი. ხელოვნების სხვადასხვა დარგით გატაცება ადამიანს საკუთარი კომფორტის ზონას უქმნის, ეხმარება  მოსწყდეს გარესამყაროს პრობლემებს და მიიღოს ესთეტიკური სიამოვნება.                              ჭეშმარიტი ხელოვნება სულის სიფაქიზის წყარო  და ადამიანის ზნეობრივი ორიენტირია.

ხელოვნება სამყაროში პრიმატის გაჩენის დღიდან იბადება, ვითარდება, იხვეწება და სიალმაზის გამოხატვის საშუალებად რჩება. ამის მაგალითად ძველი გამოქვაბულების კედლებზე შესრულებული მხატვრული გამოსახულებებიც კმარა. 

ხელოვნებად ითვლება ყოველი ნაშრომი, რომელიც შექმნილია ადამიანის ქვეცნობიერი და ცნობიერი გონების კავშირით, იქნება ეს ლიტერატურული ნაწარმოები თუ მუსიკალური კომპოზიცია, სკულპტურა თუ ფერწერული ტილო...  ადამიანი, რომელსაც ძალუძს შეიგრძნოს ხელოვნების მშვენიერება, ჰპოვებს სულიერ სიმშვიდეს, რადგან მასზე ნეგატიურად ვეღარ იმოქმედებს ყოფითი პრობლემები.

სწორედ ასეთი ფენომენი გვხვდება გურამ დოჩანაშვილის მოთხრობაში „კაცი, რომელსაც ლიტერატურა ძლიერ უყვარდა’’. ვასიკო კეჟერაძე პროფესიით ფოტოგრაფია, თუმცა ეს ხელს არ უშლის მას უყვარდეს მხატვრული ლიტერატურა. მართალია, მისი სული მატერიალურ სამყაროში ცხოვრობს, მაგრამ მუდამ იკვებება სულიერი საზრდოთი, რომლის უშრეტ წყაროსაც მხატვრული ლიტერატურა წარმოადგენს. ამისდა  გამო იგი არასდროს კარგავს დროს: მისი გონება მუდმივად დაკავებულია, არ აქვს მნიშვნელობა ფიზიკურად სად იქნება, ტრამვაისა თუ მაღაზიის რიგში, მუდამ ფიქრობს რომელიმე წიგნის გმირზე ან სიუჟეტზე, რადგან, მისი თქმით, წაკითხულს გააზრება სჭირდება. იგი გარკვეულ მსგავსებას ხედავს ღვინოსა და მხატვრულ ლიტერატურას შორის, რადგან ორივეს თავისულებისკენ მივყავართ, მხოლოდ იმ განსხვავებით, რომ ერთი - „მიშვებული, აგდებული და ულამაზო“ თავისუფლებაა, უპაუხისმგებლობით გამოწვეული, მეორე კი- შემართებული, გამოცდილი და ყოვლისშემძლე, ამაღლებული. ლიტერატურაზე უზომოდ შეყვარებულ კაცს განსხვავებული  შეხედულებები აქვს იმ სოციუმზე, რომელშიც ცხოვროვრობს.   იგი განიხილავს საზოგადოებრივი ცხოვრების მოწყობის მისეულ ვარიანტს, რომლის კვალობაზეც შეძლებს შეცვალოს ხალხის შეხედულებები გარესამყაროს მიმართ. მისი აზრით, „კარცერ-ლუქსი“ ამ პრობლემას უდავოდ მოაგვარებს. ვასიკო კეჟერაძე მზად არის  ყველა უცოდინარი და ყეყეჩი შეყაროს ამ კარცერში, ოთახში, სადაც საწოლი და წიგნებია, ჭერზე კი ანბანის ასოებია გამოსახული. ეს უჩვეულო გარემო, მართალია, ჯერ გურკვევლობაში ჩააგდებს „პატიმარს“. თავდაპირველად ანბანის კითხვას შეუდგება, შემდეგ ნელ-ნელა წიგნს გადაშლის და ვიდრე „შვლის ნუკრის ნაამბობის“ წაკითხვისას მწვადების ნაცვლად, სულ სხვა რამ, უფრო მთავარი არ გაახსენდებოდა,  კარცერ-ლუქსიდან არ გაათავისუფლებს.

                ამ თემაზე საუბრისას შეგვიძლია გავიხსენოთ  დიდი  ჰოლანდიელი მხატვრის,  ვან გოგის, ცხოვრება, რომელიც სავსე იყო დაბრკოლებებით და რომელთაც დიდი შემოქმედი სწორედაც ხელოვნების წყალობით ლახავდა. იგი  სულიერ სიმშვიდეს შემოქმედებით პროცესში ჰპოვებდა. თამამად შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ხელოვნება გახდა მისი ცხოვრების ზნეობივი ორიენტირი.

               ზემოხსენებულ მაგალითებსა და არგუმენტებზე დაყდრნობით შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ  ჭეშმარიტი ხელოვნება ნამდვილად წარმოადგენს სულის სიფაქიზის წყაროს  და ადამიანს მაღალ ღირებულებებზე დააფიქრებს. აქედან გამომდინარე, ხელოვნებას შეუძლია, ადამიანი გახადოს უკეთესი და შეცვალოს საზოგადოებრივი ცხოვრება.

საბა ციკოლია

სსიპ ლევან გოთუას სახელობის # 17 საჯარო სკოლის მე-12 კლასის მოსწავლე